uit de oude doos … ons verlof 2011
Archief voor mei, 2014
In het federale parlement zetelen nagenoeg 40 procent niet rechtstreeks verkozen mandatarissen (NvdR: in 2006, toen die tekst werd geschreven). Politici die hun zitje te danken hebben aan de talrijke verschuivingen van de ene naar de andere raad en van het parlement naar de regering. In hun plaats kwamen niet zelden illustere onbekenden die nauwelijks stemmen hebben gehaald. Hoeveel kiezers zouden er nog weten wie hun verkozenen zijn? Het parlement van opvolgers. Kiezersbedrog of stoelendans door een strategische samenstelling van de kiezerslijsten.
Onze democratie is dus eigenlijk eerder een particratie. Het zijn de partijen – en niet de kiezer – die beslissen wie op welke zetel terecht komt. Dat er partijen bestaan, daar is op zich niets mis mee. Ze zijn inherent aan onze democratie en geven de kiezer duidelijkheid over de algemene maatschappelijke visie van de kandidaten op de lijst. De cruciale vraag is niet of een ‘parlement van opvolgers’ minder of meer performant is, maar hoe groot het democratisch deficit is van een kiessysteem dat dergelijke aberraties toestaat. Spiritist Walter Muis zetelde in 2003 in de Kamer met 686 voorkeurstemmen. Met zo’n ‘monsterscore’ kan je nog niet zetelen in de gemeenteraad van – pakweg – Alveringem.
Bij de democratische legitimiteit van de opvolgers kan men vragen stellen. Dat zij hun functie zouden beperken tot jaknikken uit angst voor lijfbehoud is een premature veralgemening. Ze hebben vier jaar tijd om dit morele lijfeigenschap in democratische controle om te zetten. Vele door de wol geverfde politici worden trouwens als opvolger geposteerd om het systeem maximaal te benutten. De dubbele kandidaatstelling van politieke tenoren op de kamer- en senaatslijst heeft voor deze opvolgersinflatie gezorgd. Bert Anciaux was in 2003 goed voor vier mandaten: een Europees zitje voor Bart Staes, een senatorieel voor Lionel Vandenberghe, een kamerzitje voor ‘stemmenkanon’ Walter Muis en een ministerstoel voor zichzelf. De kopstukken Di Rupo, De Gucht, Stevaert, Verhofstadt, Michel… waren allen goed voor twee extra parlementaire arbeidsplaatsen. Voor Steve Stevaert hadden 734.910 ‘mensen’ gestemd (130.339 in de Kamer en 604.571 in de Senaat). Hij zetelde in geen enkele van beide en heeft zichzelf gepromoveerd tot keizer van Limburg met paleis en hofhouding incluis. Noblesse oblige voor een gouverneur-bruggepensioneerde. …
Als het systeem misbruikt wordt, moet je de misbruiken beteugelen, niet het systeem afschaffen. Schaf dan bijvoorbeeld het opvolgersysteem af (zoals bij gemeenteraadsverkiezingen). Bij vervanging komt dan een kandidaat in de plaats die volgens de wiskundige volgorde van voorkeurstemmen de wil van de kiezer respecteert. Wie verkozen wordt moet zetelen. Ook het gelijktijdig kandideren op meer dan één lijst moet verboden worden. Weg met de dubbele kandidaatstelling. Politiek is geen zelfbedieningszaak.
De ziekte van de politiek is de opvolgerscultuur die het parlement degradeert tot vazalleninstituut. Jobzekerheid in ruil voor volgzaamheid. Door zich op alle lijsten te plaatsen, zorgen sommige tenoren voor drie tot vier opvolgersplaatsen. Verkiezingen zijn geen populariteitstest voor partijvoorzitters, maar hebben het grondwettelijk doel om vertegenwoordigers van het volk aan te duiden. De vaandelvlucht van ministers in de vorige legislatuur gaf het Vlaams Parlement het gewicht van een veredelde gemeenteraad. Jobhopping en mandatenshopping tot norm verheven. Zolang zelfs ministers zich laten gebruiken als playmobils in de speeltuin van een kleine politieke nomenclatuur, zolang hun eigenwaarde niet groter is dan hun carrièrevrees, institutionaliseren ze zelf het democratisch deficit.
‘Het is goed in ’t eigen hart te kijken, even voor het slapen-gaan,’ schreef Alice Nahon. Het zou van zelfrespect getuigen dat de parlementairen zich niet meer laten kiezen om dan onbeschroomd hun zitje door te spelen naar een opvolger.
De aanstelling van 27 opvolgers in het Vlaams Parlement in 2004 brachten een nieuwe stoelendans op gang in de Kamer, waar nu één derde van de reservebank komt. Van de senatoren is minder dan de helft rechtstreeks verkozen. De MR heeft in de Senaat zelfs haar quotum van negen opvolgers opgebruikt. De vaudeville rond Mare Wilmots is tekenend voor het failliet van het systeem. Als hij zijn ontslag geeft moet Wallonië terug naar de stembus. Volgens professor Wilfried Dewachter trekken zwakke parlementen zwakke kandidaten aan die op hun beurt de instellingen nog meer verzwakken. Parlementsleden gedragen zich dan als bedienden van hun partij. De socialistische voorman Jos Van Eynde wist het ook al: de kiezers verdelen de kaarten en de politieke partijen spelen ermee.
bEIRE'S BLOG 